مهارت جرأت ورزي و «نه گفتن»

·         بي جرأتي: يعني منفعل و ترسو و بيش از حد متواضع بودن و اهميت ندادن به نياز ها و خواسته هاي خود و پذيرفتن خواسته هاي ديگران، حتي اگر به ضرر خود شخص باشد.

·         پرخاشگري: يعني دفاع کردن از حقوق خود به شيوه اي خصمانه که هدف آن امتياز گرفتن از ديگران است. افراد پرخاشگر سعي مي کنند خواسته ها و نياز هاي خود را از طريق تسلط ، توهين و تحقير ديگران برآورده کنند.چنين افرادي فقط به فکر خود هستند.

·         جرأت ورزي: يعني دفاع از حقوق خود و بيان افکار و احساسات خود به شيوه ي مستقيم ، صادقانه و مناسب.افراد جرأت ورز براي خود و ديگران احترام قائلند؛ آنها منفعل نيستند و اجازه نمي دهند ديگران از ايشان سوء استفاده کنند و از طرف ديگر به خواسته ها و نياز هاي ديگران احترام مي گذارند و به شيوه ي مدبرانه با آنها ارتباط بر قرار مي کنند.

به نمونه اي از بي جرأتي ، پرخاشگري و جرأت ورزي در تعامل با ديگران توجه کنيد:
در يک مغازه فروشنده اي مي خواهد شما را مجبور به خريد چيزي بکند.
فروشنده: اتفاقاً اين جنس برازنده ي شماست با اجازه برايتان مي پيچم.
پاسخ غير جرأتمندانه ي شما: بله ، اگر فکر مي کنيد جنس خوبي است، ايرادي ندارد.
پاسخ پرخاشگرانه ي شما: اينقدر مجبورم نکنيد؛ من چيزي از شما نمي خرم.
پاسخ جرأت ورزانه ي شما: متشکرم ، شما لطف داريد؛ اجازه بفرمائيد به چند مغازه ي ديگر هم سر بزنم.

اين يک مورد بسيار ساده در زمينه ي خريد جنس از مغازه بود. ما در زندگي روزانه با افراد زيادي در تعامل بوده و مجبور به دادن پاسخ به انواع خواسته هاي مثبت يا منفي آنان هستيم که احتمال دارد بر سرنوشت و زندگي حال و آينده ي خود و خانواده ي ما تاثير مهم و در صورت نابجابودن تقاضا هاي آنان تاثير منفي جبران ناپذيري بر جاي گذارد. پس بياييد روش جرأت ورزي و «نه» گفتن در مقابل خواسته هاي نامطلوب ديگران را تمرين نماييم.
تاکتيک هاي تاثير گذاري نامطلوب بر ديگران
اگر در تعامل با ديگران از روش هاي زير استفاده مي کنيد ، مطمئن باشيد که تعامل گران خبره اي نيستيد زيرا تاکتيک هاي غلط پاسخ مناسبي براي خواست هاي مثبت يا منفي طرف مقابل نخواهد بود.
1.      تهديد: يعني ترساندن ديگري در هنگام مواجهه با مشکل
2.      فريبکاري: مانند دادن اطلاعات غلط ، تملق و دروغ گويي
3.      بي توجهي: يعني انجام کار طبق خواسته ي خود بدون توجه به نياز هاي ديگران
4.      طفره رفتن: به معني انجام پنهاني و مرموزانه ي کارها بدون اينکه ديگران از آن سر در بياورند.
تاکتيک هاي تأثير گذاري مطلوب بر ديگران
برخي از روش هاي تأثير گذار مثبت در تعامل با ديگران عبارتند از:
1.      معامله: در نظر گرفتن منافع و مصالح طرفين
2.      مصالحه: آمادگي براي چشم پوشي از برخي خواسته هاي خود براي ايجاد تفاهم
3.      استدلال : يعني انجام کار منطقي و درست
4.      تخصص: تکيه کردن بر آگاهي و دانش و اطلاعات در زمينه ي مسائل مورد تعامل

سه مهارت مفيد در تقويت جرأت ورزي
ü     بيان صريح احساسات خود در تعامل با ديگران
يعني مطلع ساختن ديگران از احساسي که نسبت به اعمال آنها داريد.از متهم کردن ديگران و گفتن چيز هايي مانند«شما بي ملاحظه هستيد.» يا «شما بي پروا حرف ميزنيد.» خودداري نماييد و در عوض احساس خود را نسبت به آنها اين گونه بيان نماييد «متأسفم اما نمي توانم کاري برايتان انجام دهم.» يا «اگر بيشتر مراقب حرف زدنتان باشيد خوشحال مي شوم.» بيان صريح احساسات خودتان به حرمت نفس و احترامي که ديگران براي شما قائلند خواهد افزود.
ü     همدلي
اگر نياز هاي ديگران را درک کنيد و بپذيريد، آنها بيشتر مايل به پذيرفتن خواسته ها و اميال شما خواهند بود.اما اين به معني آن نيست که هرچه ديگران  مي خواهند قبول کنيد. مي توانيد با خواسته هاي افراد ديگر مخالفت نيز بکنيد. اما با بيان اينکه احساس آنها را درک مي کنيد و آنها را هم محترم مي شماريد.

ü     کارداني
وقتي احساسات خود را بيان مي کنيد و نسبت به ديگران همدلي نشان مي دهيد به احتمال قوي اعمال شما مدبرانه خواهد بود تا نسنجيده. هيچکس از اينکه وادار به انجام کاري شود خوشش    نمي آيد اگر ديگران شما را به انجام کاري وادار کردند به جاي اينکه عقب نشيني کنيد، قرص و محکم بايستيد و به نحوي واکنش نشان دهيد که احترام آنها را جلب نماييد.


نکته:
منبع: مطالب اين پست با اندکي تغيير از کتاب مهارت هاي زندگي تاليف :کريس.ال.کلينکه، ترجمه : شهرام محمد خاني ، انتشارات سپند 1384 ؛ ذکر گرديده است.